Paris Proof Stations

Urgentie
De Klimaatwet stelt duidelijke en bindende doelen voor de beperking van CO2-uitstoot: 55% minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 en 95% minder CO2-uitstoot in 2050. Daarnaast is het de ambitie van het ministerie van IenW om al in 2030 klimaatneutrale infrastructuur te ontwerpen en realiseren. De spoorsector heeft de doelstellingen vertaald in eigen ambities, die soms nog iets hoger liggen, en werkt samen met de overheid aan het realiseren hiervan.

Veel plannen die nu op de tekentafel liggen, zullen pas na 2030 in uitvoering komen. Dus de lange ontwikkeltijd van stationsopgaven zorgt ervoor dat we morgen al concrete actie moeten nemen in de planvorming van projecten willen we deze doelstellingen halen.

NS en ProRail hebben inzicht in en sturen op verlaging van de operationele emissies. Maar bij de start van de studie was er geen concreet inzicht in de stand van zaken wat betreft de materiaalgebonden CO2-emissies die gepaard gaan met de ontwikkelambities van de stations. Daarbij was er ook geen duidelijk inzicht in de te nemen stappen om die CO2-emissies te verminderen. Om de doelen m.b.t. de verlaging van CO2-emissies te halen was aanvullend onderzoek en instrumentarium nodig.

Strategie
Dit ontwerpende onderzoek is de eerste stap in het ontwikkelen van een materiaalgebonden CO2-budget gerichte benadering. We hanteren daarbij de definitie Global Warming Potential in modules A1-A5 (GWPa).

In de spoorsector is sterke behoefte aan kennis en strategie over CO2 budgetten. Een CO2-budget voor stations met plafondwaardes kan werken als katalysator en als verbindende schakel tussen de ontwikkeling van OV-knopen binnen gestelde duurzaamheidsdoelen. Zo’n budget is nu nog niet voorhanden voor stations.
De voordelen van een CO2-budget zijn:

• CO2-budgetten maken duurzaamheid concreet, meetbaar en stuurbaar.
• CO2-budgetten maken afwegingen mogelijk: bij ieder project kunnen er op maat gemaakte ingrepen worden ingezet om het budget zo slim mogelijk te besteden.
• CO2-budgetstrategie is nodig voor de aanstaande verdeling van schaarse CO2-budgetten.

Aanpak
Van een viertal reeds ontworpen en deels gebouwde stations (Ede-Wageningen, Harderwijk, Uitgeest en Alkmaar-Noord) is een zogenaamde nulmeting gemaakt en zijn de materiaalgebonden CO2-emissies van het hele station of van een aantal bouwstenen berekend. Deze uitgebreide en actuele CO2-data waren nog van geen enkel station in Nederland beschikbaar en alleen daarom al waardevol. Ze geven inzicht in de grootte van de CO2-footprint op detailniveau en inzicht waar de grootste impact zit.

De materialen van deze projecten, vastgelegd in digitale gebouwmodellen, zijn middels gecertificeerde software gekoppeld aan recente, onafhankelijk geverifieerde, klimaatdata waarin de materiaalgebonden emissies en biogene opslag (de opslag van CO2 in biobased materialen) zijn geregistreerd. Zodoende geven ze een betrouwbaar en accuraat beeld. Daarbij is ook in beeld gebracht wat de biogene opslag is van de projecten, omdat dit bijdraagt aan CO2-neutraliteit.

Vervolgens is een reductiestrategie in meerdere stappen onderzocht. Daarbij is bekeken welke verlaging van de materiaalgebonden CO2 haalbaar is door stations te herontwerpen, hetzij met maximaal circulaire materialen (bv een stalen balk wordt niet met nieuwe staal maar met gerecycled staal uitgevoerd) hetzij met materiaalinnovaties (bijvoorbeeld de stalen balk wordt uitgevoerd in een houten balk, fossiele isolatieplaten worden uitgevoerd in biobased isolatieplaten) of aanpassingen in de opzet of configuratie van het ontwerp: bijvoorbeeld een voetgangerstunnel vervangen door een houten passerelle.

Conclusies
Voor de onderzochte stations leverde de studie de volgende conclusies op:

• GWPa reductie is een gamechanger, het beïnvloed het ontwerpen van stations fundamenteel.
• Met maximaal circulair uitvoeren van de stations kan een GWPa reductie van 35% tot 45% gehaald worden!
• Door alles dat boven de grond wordt gerealiseerd, uit te voeren met biobased materialen kan een aanvullende reductie van 9% tot 18% behaald worden
• Door alles dat onvermijdelijk in beton moet worden uitgevoerd (tunnels, fundering) in maximaal circulair beton uit te voeren kan een aanvullende reductie van 14% tot 18% behaald worden
• Door anders configureren van de stations (passerelle in plaats van tunnel) kan een reductie van 21% tot 24% behaald worden
• Stations van deze schaal kunnen GWPa Paris Proof 2030 uitgevoerd worden, maar dat lukt alleen door alle bovenstaande maatregelen te nemen in een bij dat station passende combinatie.

Lees hier meer over ‘Paris Proof Stations Ontwerpend onderzoek naar materiaalgebonden CO2-emissies in de ontwerpfase’ en download de publicatie.